O PROJEKCIE

Projekt ma na celu przybliżyć i upowszechnić historię chrzanowskiego Fabloku – Pierwszej Fabryki Lokomotyw w Polsce S.A oraz historię i osiągnięcia ludzi, którzy ją tworzyli i byli z nią związani: założycieli, dyrektorów, konstruktorów, inżynierów, pracowników.

Nieistniejąca już dzisiaj Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Chrzanowie przez wiele lat tworzyła markę miasta i regionu. Czasy świetności zakładu są wciąż żywe w pamięci wielu mieszkańców Chrzanowa. Początek chrzanowskiej fabryki lokomotyw przypada na początek tworzenia naszego państwa po 123 latach zaborów. Powstanie i działalność chrzanowskiego Fabloku wpisuje się w najważniejsze wydarzenia dot. odbudowy polskiej gospodarki, gdyż w granicach odrodzonej Polski poza Fablokiem nie istniała żadna fabryka lokomotyw. Ministerstwo Kolei Żelaznych zadeklarowało wolę nabycia w ciągu 10 lat 2.590 szt. nowych lokomotyw, co zaktywizowało krajowe środowiska gospodarcze i stało się asumptem do powstania dwóch fabryk lokomotyw – pierwszą była tworzona od podstaw fabryka w Chrzanowie, drugą fabryka utworzona na terenie poznańskich Zakładów Hipolita Cegielskiego. Pierwszy parowóz przekazany PKP wyprodukowano z części austriackich, ale już w 1924 roku wyprodukowano pierwszy parowóz całkowicie z podzespołów krajowych, a w 1925 roku wykonano setną maszynę. Na początku czerwca 1927 roku wyprodukowano już 200 parowozów, w tym samym roku zakłady odwiedził Prezydent Polski prof. inż. Ignacy Mościcki. Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce – Fablok w Chrzanowie ma na swoim koncie wiele udanych konstrukcji. W biurze konstrukcyjnym fabryki, kierowanym do połowy 1930 przez inż. Kazimierza Baranowskiego, powstał całkowicie rodzimy projekt parowozu Pt31, dla Polskich Kolei, do ciągnięcia dalekobieżnych pociągów pospiesznych. Głównym projektantem był inż. Kazimierz Zembrzuski – inżynier mechanik, konstruktor; długoletni pedagog, od 1936 roku profesor Politechniki Warszawskiej. Był on także wraz z zespołem twórcą dwóch wersji parowozu Pm36 – o tradycyjnym kształcie oraz wersji nowoczesnej z aerodynamiczną obudową. Parowozy Pt 31 i Pm 36 to konstrukcje, które były wizytówką fabryki. Były dopracowane, niezawodne i posiadały wiele przełomowych rozwiązań. Pracę zespołu konstrukcyjnego kierowanego przez Kazimierza Zembrzuskiego doceniono na Światowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu w 1937 r., gdzie parowóz Pm 36 za swoją konstrukcję i wygląd został odznaczony złotym medalem. W Fabloku w okresie międzywojennym produkowano także m.in.: parowozy dla Bułgarii ciągnące słynny Orient-Express, dla Maroka, parowozy wąskotorowe i szerokotorowe dla Łotwy, parowozy wąskotorowe dla kopalń, cukrowni, tartaków itp., drezyny spalinowe oraz wyroby nie mające nic wspólnego z kolejnictwem: autobusy dla komunikacji samochodowej PKP, walce drogowe, silniki parowe dla jednostek morskich Marynarki Wojennej, lokomotywy kopalniane, lokomotywy spalinowe wąskotorowe dla zakładów zbrojeniowych Centralnego Okręgu Przemysłowego. W 2019 roku przypada setna rocznica powstania Fabloku (skrót powszechnie używany od Fabryka Lokomotyw). Spółka została założona 20 maja 1919 r. przez inżynierów Piotra Drzewieckiego, Stanisława Karłowskiego, Władysława Jechalskiego i Leopolda Wellisza, wraz z Bankiem Małopolskim w Krakowie i Bankiem Handlowym w Warszawie. Wokół tego wydarzenia w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Chrzanowie przygotowany został projekt pt. Lokomotywy niepodległości – Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce FABLOK SA w Chrzanowie. Projekt skierowany do mieszkańców Chrzanowa, którzy sami albo przez swoich krewnych byli związani z Fablokiem stwarza możliwość integracji starszego i młodego pokolenia Chrzanowian wokół ważnego dla nich tematu. Obserwujemy w środowisku duże zaangażowanie na rzecz ochrony historycznego dziedzictwa przed zapomnieniem. Stulecie powstania Fabloku jest niewątpliwie doskonałą okazją do zgromadzenia dodatkowej, cennej dokumentacji, a także do sentymentalnej podróży w przeszłość do czasu świetności zakładu. Zakładu o niewątpliwie strategicznym znaczeniu dla rozwijającej się polskiej gospodarki po odzyskaniu niepodległości. Chrzanów odwołuje się obecnie w swoich działaniach do dziedzictwa kolei i FABLOKu, ponieważ historia tego zakładu oraz linii kolejowej jest kluczem do tożsamości miasta, jego silnym mitem, jak i doświadczaniem życiowym dużej grupy mieszkańców. Fablok to nie tylko ważne dla gospodarki przedsiębiorstwo, ale także bogata i ważna działalność na rzecz pracowników i mieszkańców. Przy Fabloku działały m.in.: przyzakładowa szkoła zawodowa, dom kultury czy klub sportowy. Fablok to także: dwa osiedla domów dla pracowników zakładu wraz z towarzyszącymi obiektami użyteczności publicznej, których budowa rozpoczęła się w latach 20. XX wieku. Po likwidacji zakładu (w 2013 r.), obecnie w stulecie jego powstania, pojawia się szansa na jego odrodzenie. Będący w upadłości zakład znalazł zainteresowanie nowych inwestorów. To tylko kilka powodów, dla których warto pamiętać o znaczeniu Pierwszej Fabryki Lokomotyw w Polsce FABLOK S.A i ludziach z nią związanych, których życiorysy nadawałyby się na niejeden scenariusz na film o budowaniu wolnej i niepodległej Polski.